Ang Talambuhay ni Rizal

Si Dr. José Protasio Rizal Mercado y Alonso Realonda (Hunyo 19, 1861–Disyembre 30, 1896) ay ang pampito sa labing-isang anak ng mag-asawang Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro at ng asawa nitong si Teodora Morales Alonzo Realonda y Quintos. Ipinanganak si José Rizal sa Calamba, Laguna. Sina Saturnina, Paciano, Narcissa, Olimpia, Lucia, Maria, Jose, Concepcion, Josefa, Trinidad at Soledad ang kanyang mga kapatid.

Ang ina ni Rizal ay siyang kaniyang unang guro at nagturo sa kaniya ng abakada noong siya ay tatlong taon pa lamang. Noong siya naman ay tumuntong ng siyam na taon, pinadala siya sa Biñan, Laguna upang mag-aral sa ilalim ng pamamatnubay ni Justiano Aquino Cruz. Ilang buwan ang nakalipas, pinayuhan niya ang magulang ni Rizal na pag-aralin siya sa Maynila.

Ang Ateneo Municipal de Manila ang unang paaralan sa Maynila na kaniyang pinasukan noong ikadalawa ng Enero 1872. Ayon sa isang salin ng Noli me tangere ni Guzman atbp., sa kaniyang pananatili sa paaralang ito, natanggap niya ang lahat ng mga pangunahing medalya at notang sobresaliente sa lahat ng aklat. Sa paaralan ding ito niya natanggap ang kaniyang Batsilyer sa Sining na may notang sobresalyente kalakip ang pinakamataas na karangalan.

Nang sumunod na taon, siya ay kumuha ng Pilosopiya at Panitikan sa Pamantasan ng Santo Tomas. Sa Ateneo, kasabay niyang kinuha ang agham ng Pagsasaka. Pagkaraan, kinuha niya ang kursong panggagamot sa nasabing Pamantasan (Santo Tomas) pagkatapos mabatid na ang kaniyang ina ay tinubuan ng katarata. Noong Mayo 5, 1882, nang dahil sa hindi na niya matanggap ang tagibang at mapansuring pakikitungo ng mga paring Kastila sa mga katutubong mag-aaral, nagtungo siya sa Espanya. Doo'y pumasok siya sa Universidad Central de Madrid, kung saan, sa ikalawang taon ay natapos niya ang karerang Medisina, bilang "sobresaliente" (napakahusay). Nang sumunod na taon, nakamit niya ang titulo sa Pilosopiya-at-Titik. Naglakbay siya sa Pransya at nagpakadalubhasa sa paggamot ng sakit sa mata sa isang klinika roon. Pagkatapos ay tumungo siya sa Heidelberg, Alemanya, kung saan natamo pa ang isang titulo.

Sa taon din ng kaniyang pagtatapos ng Medisina, siya ay nag-aral ng wikang Ingles, bilang karagdagan sa mga wikang kaniya nang nalalaman gaya ng Pranses. Isang dalubwika si Rizal na nakaaalam ng Arabe, Katalan, Tsino, Inggles, Pranses, Aleman, Griyego, Ebreo, Italyano, Hapon, Latin, Portuges, Ruso, Sanskrit, Espanyol, Tagalog, at iba pang mga katutubong wika ng Pilipinas.

Buong pangalan: Jose Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda

• Jose – galing sa patron saint ni Donya Teodora
• Protacio – feastday ni San Protacio noong pinanganak si Rizal
• Rizal – “recial” – luntiang bukirin

Rizal – iniutos ni Gob. Hen. Francisco na pumili ng isang Spanish word na ilalagay sa pangalan

· Mercado – “merchant” – apelido ni Don Francisco; ninuno: Domingo Lamco (Chinese)

• Alonzo – apelido ni Donya Teodora; ninuno: Eugenio Ursua (Japanese)
• Realonda – galing sa ninang ng nanay ni Rizal

I. KAPANGANAKAN

A. Petsa: Hunyo 19, 1861

B. Lugar: Calamba, Laguna

II. PAMILYA

A. Ama: Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro

B. Ina: Teodora Morales Alonzo Realonda y Quintos

C. Mga Kapatid:

1. Saturnina (1850 – 1913)

2. Paciano (1851 – 1930)

3. Narcisa (1852 – 1939)

4. Olimpia (1855 – 1887)

5. Lucia (1857 – 1919)

6. Maria (1859 – 1945)

7. Concepcion (1862 – 1865)

8. Josefa (1865 – 1945)

9. Trinidad (1868 – 1951)

10. Soledad (1870 – 1929)

III. PAG-AARAL

1. Sa bahay

- tatlong taong gulang – ang kanyang ina ang nagging guro niya

2. Biñan, Laguna

- siyam na taong gulang – ang kanyang guro ay si Maestro Justiniano Aquino Cruz

3. Ateneo Municipal de Manila (1872 – 1877)

- natapos ng Bachilles en Artes

- labing-isang taong gulang nangpumasok – nakatanggap ng pang-unang medalya at pitong sobresaliente.

4. Unibersidad ng Santo Tomas (1877 – 1882)

- nag-aral ng Filosofia y Letras.

- nag-aral din ng Medisina ngunit di siya nasiyahan sa pamamaraan ng pagtuturo kaya’t nagtungo sa Europa.

5. Unibersidad Central de Madrid (1884 – 1885)

- nag-aral siya rito noong magtungo siya sa Madrid, Espanya

- nagtapos ng Medisina at Pilosopiya

- nag-aral ng Eskultura, Artes, Pagpinta, at lengguwahe

6. Paris

- nagtapos ng pagiging okulista

- naglingkod bilang katulong ni Dr. Louis de Weckert; pangunahing optalmolohista siya

7. Europa

- nag-aral ng Sining, Etnomolohiya, Kasaysayan, Wika

IV. NAGING PAG-IBIG

© Segunda Katigbak – Pilipina, unang pag-ibig

© Binibining L. – Pilipina – (Jacinto Ibardo Laza)

© Leonor Valenzuela – Pilipina “Orang”; invisible ink

© Leonor Rivera – Pilipina, natatangi sa lahat

© Sei –san – Haponesa (Seiko Usui)

© Consuelo Ortega – Espanyola, taga-Madrid

© Suzanne Jacoby – Belgian, taga-London

© Nellie Bousted – Pranses, nagging sanhi ng muntik nang pakikipagduwelo ni Rizal kay Antonio Luna

© Gertrude Beckett – Ingles (European), Gettie – Pettie

© Josephine Bracken – Irish, pinakasalan ni Rizal bago siya barilin sa Bagumbayan

V. MGA WIKANG ALAM

Tagalog,( Ilokano, Bisaya, Subanon)

Spanish German Dutch Portugese

Latin Arabic Catalan Swedish

Greek Malaysian Italian Russian

English Hebrew Chinese

French Sanskrit Japanese

VI. MGA KATANGIAN

Poet Athlete Occulist

Writer Sculptor Lover

Educator Novelist Engineer

Historian Inventor Surveyor

Painter Farmer Musician

Politician Philosopher Economist

Linguist Dramatist Scientist

Doctor Businessman Martyr

Polyglot

VII. MGA MAHAHALAGANG AKDA

A. Noli Me Tangere

Inspirasyon:

a. Circulo Hispano Filipino – hinangad ni Rizal na makasulat siya at ang mga kasama niya ng isang aklat tungkol sa iba’t ibang mukha ng buhay sa Pilipinas

b. Wandering Jew – hinangaan niya ang nobelang ito

c. Uncle Tom’s Cabin – nadama niya ang pagkaalipin ng mga Negro sa Amerika

B. El Filibusterismo

- karugtong ng Noli Me Tangere

C. Mi Ultimo Adios

- sinulat niya bago mamatay

VIII. MGA SAGISAG-PANULAT

Dimasalang – (Dimas-alang), Noli Me Tangere

Laong-Laan – Diariong Tagalog; “Amor Patrio”

Padre Jacinto

IX. KAMATAYAN

Petsa: Disyembre 30, 1896, 7:03 ng umaga

Lugar: Bagumbayan (Luneta)

Sanhi: “Firing Squad”

Huling Kataga: “Consummatum Est” (Naganap na)

MAHAHALAGANG TALA

1. Padre Pedro Casanas – ninong ni Rizal sa binyag

2. Padre Rufino Collantes – paring nagbinyag kay Rizal

3. Gob. Eulogio Despujol – nagpatapon kay Rizal sa Dapitan, Zamboanga

4. Gob. Camilo de Polavieja – lumagda sa kamatayan ni Rizal

5. Gob. Ramon Blanco – nagpahintulot kay Rizal na manggamot sa Cuba

6. Gob. Narciso Claveria – nagbigay ng utos na ang mga Pilipino ay kailangang mamili ng panibagong apelyidong Kastila

7. Luis Andrade – manananggol ni Rizal

8. Jose Andrade – “bodyguard” ni Rizal sa Fort Santiago

9. Lakandula – Hari ng Tondo, ninuno ni Rizal sa panig ng ina

10. Padre Vicente Balaquer – nagkasal kay Josephine Bracken at Rizal

11. The Imitation of Christ – huling alaala ni RIzal sa kanyang asawa

12. George Tauffer – bulag na Amerikanong ama- amahan ni Josephine Bracken

13. Pascual Poblete – utang na loob sa kanya ang pagkakaroon ng bantayog ni Rizal

14. Vicente Sotto – nagpatayo ng bantayog ni Rizal at may akda ng Batas Blg. 229

15. Vicente Abad – Pilipinong napangasawa ni Josephine Bracken

16. Charles Henry Kipping – ang inhenyerong Ingles na napangasawa ni Leonor Rivera

17. Ricial – salitang Kastila na pinaghanguan ng pangalan ni Rizal na ang kahulugan ay “green field” o “new pasture”

MAHAHALAGANG TALA

1. Enero 20, 1872 – nagsimula ang pag-aalsa ng Kabite

2. Pebrero 17, 1872 – ginarote ang tatlong pari sa Bagumbayan

3. Francisco Saldua – sumaksi laban sa tatlong pari dahil sa binayaran

4. Jose Arrieta – ang manananggol ng 3 pari na nagsinungaling at sinabing patawarin na lamang ang mga nasasakdal sapagkat umamin na sa kanilang pagkakasala

5. Gob. Rafael Izquierdo – ang lumagda sa kamatayan ng tatlong pari

6. Gomburza – “password” ng Katipunan

7. Arsobispo Gregorio Meliton Martinez – tumangging alisan ang tatlong pari ng abito at iniutos na patugtugin ang mga agunyas

8. Bagumbayan – lugar kung saan ginarote ang 3 pari

	Rizal’s Version	Zaide’s Version
Mariano Gomez	85 yrs. Old	73 yrs. Old
Jose Burgos	30 yrs. Old	35 yrs. Old
Jacinto Zamora	35 yrs. Old	37 yrs. Old
Kailan Ginarote	Pebrero 28, 1872	Pebrero 17, 1872